Gen. Brzoza-Brzezina spoczął na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Uroczystości pogrzebowe twórcy artylerii Legionów Polskich gen. bryg. Ottokara Brzozy–Brzeziny rozpoczęła msza święta w warszawskiej Katedrze Polowej Wojska Polskiego. Podczas nabożeństwa odczytano list okolicznościowy od marszałka Sejmu Marka Kuchcińskiego.

Wnuk generała Krzysztof Brzoza-Brzezina przypomniał podczas uroczystości na cmentarzu, że w tym roku mija 50 lat od śmierci jego dziadka, którego "towarzysze broni - z bardzo niewielkimi wyjątkami - odeszli już na wieczną wartę". "Powoli zaciera się pamięć tamtych dni. Dlatego jestem głęboko wzruszony widząc wszystkich, którzy przybyli na dzisiejszą uroczystość, by uczcić tu jego pamięć" - podkreślił.

Przed mszą wystawione w katedrze zostały: urna z prochami generała oraz księga pamiątkowa.

Jak napisał w liście okolicznościowym marszałek Sejmu Marek Kuchciński, "wspominając postać generała, uczucia smutku z powodu odejścia w zapomnienie jednego z ostatnich bezpośrednich świadków zmagań wojennych naszej ojczyzny, przeplatają się z podziwem i ogromnym szacunkiem dla niego". "Choć z pochodzenia był Czechem, trudno wśród rodowitych Polaków znaleźć człowieka bardziej zaangażowanego w dziejowy dramat walki o wolną Rzeczpospolitą" - zaznaczył Kuchciński.

"Dobrze, że (...) tę postać wydobywamy trochę z niepamięci, (...) że szczególnie młodym ludziom mówimy, że byli tacy synowie polskiej ziemi, których można nazwać bohaterami, którzy walczyli i wywalczyli wolność, niepodległość i nie sprzeniewierzyli się" - powiedział podczas homilii ks. płk Bogdan Radziszewski.

Jak zaznaczył, "pamięć i tożsamość - te dwa słowa chyba dzisiaj też trzeba przywołać, trzeba pamiętać o tych datach, wydarzeniach, postaciach, bohaterach - ale to nie wszystko". "Trzeba jeszcze umieć się z nimi utożsamiać, trzeba mieć świadomość, że to jest nasze dziedzictwo, że to są nasze korzenie, z których mamy czerpać tę mądrość" - zaznaczył. Jak dodał, "oni nas tego uczą, by kochać i być wiernym temu, co Polskę stanowi, by nie sprzeniewierzyć się temu dziedzictwu, któremu na imię Polska".

Wnuk generała Krzysztof Brzoza-Brzezina mówił dziennikarzom, że trudno mu powiedzieć jak ważną postacią dla polskiej historii był jego dziadek. "Powiem tylko, że bardzo niewielu mamy żołnierzy, którzy czterokrotnie zostali odznaczeni orderem Virtuti Militari; o ile mi wiadomo w okresie od odzyskania niepodległości do dnia dzisiejszego tylko gen. Anders. To świadczy o jego (gen. Brzozy-Brzeziny-PAP) umiejętnościach wojskowych, o jego odwadze" - ocenił.

Jak dodał, dla rodziny generała bardzo ważny jest fakt, że pogrzeb odbędzie się z należnymi honorami, gdyż ten, który odbył się w 1968 r., "był zupełnie bez żadnych ceremonii, nie było żadnych honorów wojskowych, niczego". "Teraz jakaś cześć zostaje mu oddana" - podkreślił Krzysztof Brzoza-Brzezina.

Po mszy świętej kondukt pogrzebowy przy honorowej asyście Wojska Polskiego wyruszył na Cmentarz Wojskowy na Powązkach, gdzie złożono do grobu urnę z prochami gen. Brzozy-Brzeziny.

Krzysztof Brzoza-Brzezina przypomniał podczas uroczystości na cmentarzu, że w tym roku mija 50 lat od śmierci jego dziadka, którego "towarzysze broni - z bardzo niewielkimi wyjątkami - odeszli już na wieczną wartę". "Powoli zaciera się pamięć tamtych dni. Dlatego jestem głęboko wzruszony widząc wszystkich, którzy przybyli na dzisiejszą uroczystość, by uczcić tu jego pamięć" - podkreślił.

Zdaniem prezesa Instytutu Józefa Piłsudskiego w Warszawie prof. Wiesława Jana Wysockiego, gen. Brzoza-Brzezina "to legenda legionowa". To także człowiek, który "wpisuje się w pewną grupę ludzi, którzy byli przyjaciółmi Polaków, tworzyli krąg wspierający Polaków i sami stawali się w jakiś sposób Polakami".

Zdaniem prezesa Instytutu Józefa Piłsudskiego w Warszawie prof. Wiesława Jana Wysockiego, gen. Brzoza-Brzezina "to legenda legionowa". To także człowiek, który "wpisuje się w pewną grupę ludzi, którzy byli przyjaciółmi Polaków, tworzyli krąg wspierający Polaków i sami stawali się w jakiś sposób Polakami".

"Właściwie do końca życia komuniści w jakiś sposób go represjonowani. Także po śmierci odmówili mu porządnego pogrzebu, z honorami należnymi oficerowi Wojska Polskiego. Dzisiaj właśnie jest nadrobienie tego, co powinna Polska oddać temu, który jej służył" - powiedział prof. Wysocki. Jak dodał, Brzoza-Brzezina "to symboliczna postać - jedyny Czech w Wojsku Polskim".

Gen. bryg. Ottokar Brzoza–Brzezina był uczestnikiem wojny z bolszewikami w 1920 r., dowódcą 50 Dywizji Piechoty - zgrupowania armii gen. Kleeberga oraz oficerem wywiadu Armii Krajowej w Zielonce pod Warszawą.

Urodził się 3 marca 1883 r. w Protivinie w Czechach. W momencie wybuchu I wojny światowej wyruszył do Krakowa, gdzie otrzymał rozkaz sformowania pułku artylerii; liczył on 120 żołnierzy. Pod koniec września 1914 r. pierwsze dwie baterie wyruszyły na front w Karpatach, tworząc 1 dywizjon, pozostałe dwie - pod wodzą generała - pod koniec października, tworząc 2 dywizjon. Baterie 1 pułku artylerii Legionów Polskich zasłynęły w bitwach pod Krzywopłotami i Konarami.

Pod koniec 1916 r. gen. Brzoza-Brzezina został przeniesiony do armii austriacko-węgierskiej; podczas służby odznaczono m.in. Krzyżem Zasługi Wojskowej III klasy.

Po zakończeniu wojny, 1 listopada 1918 r. przejął dowództwo w Nowym Targu w imieniu nowo powstającego państwa polskiego. Następnie pełnił m.in. funkcję zastępcy dowódcy artylerii obrony Warszawy. Po przeniesieniu w stanu spoczynku pod koniec sierpnia 1927 r. osiadł w podwarszawskiej Zielonce.

Za działania bojowe w czasie wojny polsko-bolszewickiej 1920 r. oraz zasługi z okresu służby w Legionach Polskich, został trzykrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych oraz Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari.

1 września 1939 r. zgłosił się do na ochotnika do służby w Wojsku Polskim. Objął dowództwo nad zgrupowaniem "Brzoza" w rejonie Małoryty, które następnie podporządkowało się Samodzielnej Grupie Operacyjnej (SGO) "Polesie" gen. Franciszka Kleeberga. Gen. Brzoza-Brzezina dowodził 50 Dywizją Piechoty Rezerwowej w bitwie pod Kockiem.

1 września 1939 r. zgłosił się do na ochotnika do służby w Wojsku Polskim. Gen. Brzoza-Brzezina dowodził 50 Dywizją Piechoty Rezerwowej w bitwie pod Kockiem. Działał w wywiadzie AK oraz przez pewien czas ukrywał grupę Żydów. Aresztowany, trafił do oficerskiego obozu jenieckiego w Woldenbergu.

Po kapitulacji SGO "Polesie" i wydostaniu się w niewoli niemieckiej, gen. Brzoza-Brzezina wrócił do Zielonki. Tam rozpoczął działalność konspiracyjną w Związku Walki Zbrojnej - Armii Krajowej; działał w wywiadzie AK oraz przez pewien czas ukrywał grupę Żydów. Aresztowany, trafił do oficerskiego obozu jenieckiego w Woldenbergu.

Za działalność w okresie II wojny światowej rząd londyński odznaczył go Srebrnym i Złotym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari.

Po jej zakończeniu ukrywał się przed Sowietami na Dolnym Śląsku. W połowie lat 50. XX wrócił do Zielonki, gdzie zmarł 30 sierpnia 1968 r. Został pochowany na Cmentarzu Bródnowskim w Warszawie bez należnych mu honorów wojskowych.

15 lutego 1969 r. prezydent na uchodźctwie August Zalewski podniósł go pośmiertnie do stopnia generała brygady, a w 1970 r. uhonorowano go Krzyżem Kawalerskim Orderu Virtuti Militari.

30 marca br. szczątki generała zostały ekshumowane z inicjatywy Tradycyjnego Oddziału C. i K. Regimentu Artylerii Fortecznej No. 2.(PAP)

autor: Nadia Senkowska

nak/ pś/