Lekcja RP połączona z debatą pt. „Powstania Śląskie i ich konsekwencje” – w środę

Lekcja RP to projekt edukacyjny realizowany przez Kancelarię Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Tematyka Lekcji RP, oprócz bezpośrednich odniesień do polskiej historii, skupia się ponadto na zjawiskach społecznych i postaciach mających wpływ na otaczającą rzeczywistość. Najbliższe spotkanie zostało poświęcone Powstaniom Śląskim. „Chcieliśmy w ten sposób zamknąć cykl obchodów setnych rocznic trzech Powstań Śląskich” – powiedział PAP dr Bartosz Kuświk, dyrektor Instytutu Śląskiego.

Do udziału w debacie moderowanej przez dr. Bartosza Kuświka zaproszono jednego z najważniejszych badaczy dziejów Powstań Śląskich – prof. Ryszarda Kaczmarka z Uniwersytetu Śląskiego. Prelegentką będzie również prof. Cecylia Leszczyńska z Uniwersytetu Warszawskiego, która w swojej pracy naukowej skupia się na historii gospodarczej. „Pani profesor będzie mówiła o znaczeniu, jaki dla II Rzeczpospolitej miał ten kawałek Śląska, który Polska otrzymała w 1921 roku” – wskazał Kuświk. Podkreślił także, że debata odbywa się w rocznicę podjęcia decyzji o przekazaniu Polsce dużej części uprzemysłowionego Górnego Śląska. Trzecim prelegentem będzie prof. Marek Białokur z Uniwersytetu Opolskiego, który jest specjalistą od badania pamięci zbiorowej. Podczas debaty historyk przedstawi, jak były obchodzone rocznice Powstań Śląskich oraz co pozostanie w pamięci zbiorowej po tych wydarzeniach. „Mam nadzieję, że uda się nam skłonić słuchaczy tej debaty do refleksji na temat historii Powstań Śląskich” – wskazał dyrektor Instytutu Śląskiego

W rozmowie z PAP Kuświk odniósł się do obecności Powstań Śląskich w pamięci zbiorowej Polaków. „Świadomość historyczna Polaków odzwierciedla program nauczania” – ocenił. Wskazał, że w podręcznikach szkolnych dzieje Polski po I wojnie światowej są skoncentrowane na obronie niepodległości podczas wojny polsko-bolszewickiej, natomiast – poza regionalnym nauczaniem – umyka temat kształtowania granicy zachodniej. „Były to procesy niezwykle skompilowane, więc nie można ich podsumować w podręczniku zaledwie w kilku zdaniach, a program jest tak ułożony, że na kształtowanie całej granicy zachodniej – omówienie kwestii Wolnego Miasta Gdańska, plebiscytu na Warmii i Mazurach, Powstań Śląskich i plebiscytu na Górnych Śląsku oraz Powstania Wielkopolskiego – mamy właściwie jedną lekcję” – wskazał dyrektor Instytut Śląskiego.

„Dlatego chcemy wychodzić poza Śląsk z tym tematem. Wiele wydarzeń upamiętniających setną rocznicę Powstań Śląskich odbywało się poza terenem plebiscytowym czy terenem walk w czasie powstań. Zależało nam, aby jutrzejsza debata odbyła się w Warszawie. Mamy nadzieję, że dzięki temu będziemy pokazywali całej Polsce wagę tego, co działo się sto lat temu na Śląsku” – podkreślił dr Kuświk.

Powstania śląskie to trzy konflikty na Górnym Śląsku pomiędzy ludnością polską i niemiecką w latach 1919-21. I powstanie wybuchło w sierpniu 1919 r. i zostało stłumione przez Niemców. II powstanie, w sierpniu 1920 r., osiągnęło swoje cele – rozwiązano niemiecką policję, udało się uzyskać zapewnienie o ukaraniu przywódców antypolskich ekscesów.

Dwa powstania poprzedzały zapowiedziany na marzec 1921 r. plebiscyt, w którym mieszkańcy Górnego Śląska mieli wypowiedzieć się, czy chcą przyłączenia tego regionu do Polski, czy do Niemiec. W głosowaniu dopuszczono udział osób, które wcześniej wyemigrowały ze Śląska. W związku z tym z Niemiec przyjechało 182 tys. emigrantów, z Polski - 10 tys. Ostatecznie w plebiscycie wzięło udział ok. 97 proc. uprawnionych osób, z czego ok. 19 proc. stanowili wcześniejsi emigranci. Za przynależnością do Polski zagłosowało 40,3 proc. głosujących. Po plebiscycie alianci zaproponowali przyznanie Polsce jedynie powiatów pszczyńskiego i rybnickiego.

III powstanie śląskie, trwające od maja do lipca 1921 r., było odpowiedzią na niekorzystne dla Polski propozycje podziału Górnego Śląska. Na czele zrywu, w którym wzięło udział ok. 60 tys. Polaków, stanął Wojciech Korfanty. Powstańcy zdołali opanować prawie cały obszar, na którym głosy oddano za Polską. Do najpoważniejszych starć doszło w okolicach Góry św. Anny.

W wyniku tego zrywu Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z obszaru plebiscytowego – czyli ponad 11 tys. km kw. - zamieszkanego przez ponad 2 mln ludzi, do Polski przyłączono 29 proc. terenu i 46 proc. ludności. W Polsce znalazły się m.in. Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta (obecny Chorzów), Rybnik, Lubliniec, Tarnowskie Góry i Pszczyna. Podział był też korzystny dla Polski gospodarczo - na przyłączonym terenie znalazły się: 53 z 67 istniejących kopalni, 22 z 37 wielkich pieców oraz 9 z 14 stalowni.(PAP)

autorka: Anna Kruszyńska

akr/ dki/