Orędzie prezydenta W. Wilsona do Kongresu USA z 8 stycznia 1918 r.

czyta: Ksawery Jasieński

Programem naszym jest program, który zapewni światu pokój; program ten — naszym zdaniem jedynie możliwy — jest następujący:

1.Jawne traktaty pokojowe, jawnie zawarte, po których nie będzie już żadnych
tajnych porozumień międzynarodowych, dyplomacja zaś będzie działać zawsze szczerze
i jawnie.

2.Zupełna wolność żeglugi na morzu, poza obrębem wód terytorialnych, zarówno
w czasie pokoju, jak i w czasie wojny, z wyjątkiem mórz, które by zamknięto całkowicie
lub częściowo przez akcję międzynarodową celem wymuszenia poszanowania dla umów
międzynarodowych.

3.Zniesienie — jak tylko będzie możliwe — wszelkich barier gospodarczych
i ustanowienie równych warunków w handlu dla wszystkich narodów godzących się na
pokój i jednoczących się celem jego utrzymania.

4.Wzajemna wymiana dostatecznych gwarancji, że zbrojenia każdego narodu zostaną
zredukowane do minimum, które da się pogodzić z bezpieczeństwem wewnętrznym.

5.Swobodne, szczere i zupełnie bezstronne załatwienie wszystkich pretensji kolonialnych, oparte na ścisłym przestrzeganiu zasady, że przy rozstrzyganiu wszystkich tych
problemów zwierzchnictwa interesy ludności miejscowej będą ważyły tyleż, co słuszne
pretensje rządu, którego tytuł ma być przedmiotem decyzji.

6.Ewakuacja całego terytorium rosyjskiego i takie uregulowanie wszelkich spraw
dotyczących Rosji, które by zapewniło najlepsze i najswobodniejsze współdziałanie innych
narodów świata, celem umożliwienia Rosji podjęcia bez skrępowania i przeszkód
swobodnej decyzji co do swego własnego rozwoju oraz polityki narodowej, tudzież zapewnienie jej szczerze życzliwego przyjęcia wśród społeczności wolnych narodów, gdy wejdzie tam z tą formą rządów, jaką sobie sama obierze; zapewnienia jej więcej niż życzliwego przyjęcia, również pomocy wszelkiego rodzaju, jakiej tylko będzie mogła potrzebować i sama zażądać. Traktowanie Rosji przez bratnie narody w ciągu najbliższych miesięcy będzie probierzem ich dobrej woli, ich zrozumienia potrzeb Rosji różniących się od ich własnych interesów, będzie probierzem ich rozumnej i bezinteresownej sympatii.

7.    Belgia — cały świat z tym się zgodzi — winna być ewakuowana i odbudowana bez
żadnej próby ograniczenia jej suwerenności, z której korzysta razem z wszystkim
innymi wolnymi narodami. Żaden inny akt nie przyczyni się w takiej mierze do
przywrócenia zaufania narodów do praw, które same sobie nadały i ustaliły w celu
uregulowania swych wzajemnych stosunków. Bez tego aktu zadośćuczynienia cały
gmach prawa międzynarodowego pozostałby na zawsze zachwiany.

8.    Terytorium francuskie winno być całkowicie oswobodzone, a części jego, które
uległy najazdowi, odbudowane; krzywda, która wyrządzona została Francji przez Prusy
w r. 1871, o ile chodzi o Alzację i Lotaryngię, która mąciła pokój całego świata przez
lat prawie pięćdziesiąt, winna być naprawiona, aby pokój mógł być jeszcze raz
zabezpieczony w interesie wszystkich.

9.    Poprawienie granic Włoch winno być przeprowadzone wzdłuż dającej się wyraźnie
oznaczyć linii rozgraniczenia narodowości.

10.    Ludom Austro-Węgier, których miejsce między narodami pragniemy ochronić
i zabezpieczyć, winna być przyznana całkowita możność autonomicznego rozwoju.

11.    Rumunia, Serbia i Czarnogóra winny być ewakuowane, obszary okupowane
zwrócone; Serbii winien być zapewniony swobodny i bezpieczny dostęp do morza;
wzajemne stosunki różnych państw bałkańskich winny być ustalone na podstawie
przyjaznej wymiany zdań, stosownie do historycznie ustanowionych węzłów przynależności¬ i różnic narodowościowych. Międzynarodowe gwarancje niezawisłości politycznej i gospodarczej oraz integralności terytorialnej będą ustanowione na rzecz tych państw.

12.    Tureckim częściom obecnego Cesarstwa Ottomańskiego winna być zapewniona
całkowita suwerenność, lecz innym narodowościom znajdującym się obecnie pod władzą
turecką należy zapewnić niewątpliwie bezpieczeństwo życia i bezwzględnie
nieskrępowaną możność autonomicznego rozwoju; Dardanele winny być na stałe otwarte
jako wolna droga dla statków i handlu wszystkich państw na podstawie międzynarodowych
gwarancji.

13.    Należy stworzyć niezawisłe państwo polskie, które winno obejmować terytoria
zamieszkane przez ludność niezaprzeczalnie polską, któremu należy zapewnić swobodny
i bezpieczny dostęp do morza i którego niezawisłość polityczną i gospodarczą oraz
integralność terytorialną należy zagwarantować paktem międzynarodowym.

14.    Winno być utworzone powszechne zrzeszenie narodów na podstawie szczegółowych umów celem udzielenia wszystkim państwom, zarówno wielkim, jak i małym, wzajemnych gwarancji niezawisłości politycznej i całości terytorialnej.

"Wiek XX w źródłach", Warszawa 2002