160 lat temu urodził się Wojciech Trąmpczyński – pierwszy marszałek Sejmu II RP

Trąmpczyński pochodził z ziemiańskiej rodziny; uczęszczał do gimnazjum w Trzemesznie oraz do poznańskiej szkoły im. Marii Magdaleny, gdzie zdał maturę w 1877 r. Studiował prawo w Berlinie oraz we Wrocławiu, które ukończył, uzyskując w 1881 r. stopień doktora praw. We Wrocławiu również zdał w 1886 r. egzaminy państwowe. Następnie osiadł w Poznaniu, gdzie w latach 1886–1892 prowadził kancelarię adwokacką, a następnie notarialną.

Był to także czas, kiedy Trąmpczyński angażował się w walkę o polski charakter szkolnictwa – organizował m.in. prywatne nauczanie języka polskiego w Poznaniu. Był też autorem znanej broszury w języku polskim i niemieckim pt. „Prawo pozostanie zawsze prawem”. Trąmpczyński krytykował w niej ustawę wywłaszczającą Polaków, którą traktował jako sprzeczną z niemieckimi ustawami konstytucyjnymi.

W 1901 r. Wojciech Trąmpczyński został radnym Poznania, a w 1910 r. – posłem Sejmu Pruskiego. W następnym roku wszedł do Reichstagu, działając w Związku Ludowo-Narodowym. Angażował się ponadto w działalność polskiej konspiracji niepodległościowej oraz współpracował z Komitetem Narodowym Polskim w Paryżu. W listopadzie 1918 r. został przewodniczącym Rady Ludowej Poznania.

W czasie Powstania Wielkopolskiego Trąmpczyński został wybrany na prezesa Naczelnej Rady Ludowej, a następnie – na prezesa Prowincji i Regencji Poznańskiej. Jako były polski poseł do Reichstagu został dokooptowany do Sejmu Ustawodawczego i 14 lutego 1919 r. został wybrany na jego marszałka. W czasie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. przewodniczył Obywatelskiemu Komitetowi Obrony Państwa. W 1922 r. Trąmpczyński został wybrany na senatora z listy Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej.

„Wpierw musimy Państwu zapewnić byt, a potem dopiero możemy prowadzić wewnętrzne walki o to, jaka forma bytu jest najlepsza” – postulował Trąmpczyński w mowie sejmowej wygłoszonej 28 listopada 1922 r.

Jak uważa prof. Paweł Skibiński, Wojciech Trąmpczyński jest wielkim zapomnianym z prawej strony politycznej. „Wszyscy pamiętają, że taka postać istniała, ale nie są w stanie wskazać żadnych działań politycznych związanych z tym politykiem. Traktuje się go co najwyżej jako trochę zbyt ociężałego adwersarza energicznego Józefa Piłsudskiego. Tymczasem w rzeczywistości był to człowiek, który z dużą sprawnością i kompetencją zorganizował działalność pierwszego Sejmu” – mówił w rozmowie z PAP prof. Skibiński.

Po przewrocie majowym dokonanym przez Józefa Piłsudskiego w 1926 roku, Trąmpczyński jako marszałek Senatu przyczynił się do uspokojenia nastrojów politycznych w Wielkopolsce. W latach 1928–1935 Trąmpczyński ponownie został wybrany posłem z ramienia Związku Narodowego, później Stronnictwa Narodowego. Był m.in. członkiem Komisji Kontroli Długów Państwa. Dał się poznać jako krytyk polityki sanacyjnej.

Od 1929 r. został powołany przez Romana Dmowskiego do Wielkiej Rady Obozu Wielkiej Polski, jednak jego rola w tej organizacji nie była istotna. Po 1935 r. Trąmpczyński stopniowo wycofywał się z życia politycznego; zbliżył się do opozycji skupionej wokół Frontu Morges.

Po zakończeniu kampanii polskiej 1939 r. Trąmpczyński został wysiedlony z Poznania, a okupację spędził w Warszawie. Współpracował z delegatem Rządu RP na kraj Cyrylem Ratajskim, wspierał również Radę Główną Opiekuńczą. Po upadku Powstania Warszawskiego trafił do Milanówka.

Wiosną 1945 r. Trąmpczyński wrócił do Poznania, jednak nie prowadził już działalności publicznej. Zmarł 2 września 1953 r., został pochowany na miejscowym cmentarzu Jeżyckim. W październiku 1987 r. jego prochy ekshumowano i przeniesiono na Cmentarz Zasłużonych na Wzgórzu św. Wojciecha w Poznaniu.

Anna Kruszyńska (PAP)

akr/ skp /