Inicjatywy IPN i muzeów na 100. rocznicę wybuchu II Powstania Śląskiego

W związku ze zbliżającą się rocznicą wybuchu II Powstania Śląskiego (18 sierpnia) katowicki oddział Instytutu Pamięci Narodowej przygotował szereg działań edukacyjnych, publikacji oraz wydarzeń okolicznościowych. Współpracuje przy tym z Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu, którego oddziałem jest Muzeum Czynu Powstańczego na Górze św. Anny, a także Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach.

Jak mówił podczas środowej konferencji prasowej dyrektor katowickiego oddziału IPN Andrzej Sznajder, historia Powstań Śląskich, a już szczególnie II i III Powstania Śląskiego, to nie tylko historia Katowic i przyległości, ale także części Górnego Śląska, dziś nazywanej Opolszczyzną.

„To też jest Górny Śląsk, to też jest ten Śląsk, o który trwała batalia do 1922 r. Chcemy, żeby w świat, a w każdym razie szeroko w Polsce poszedł komunikat, że historia, o której opowiadamy: historia powstań, plebiscytu, historia powrotu części Górnego Śląska do Polski w 1922 r. to jest historia całego Górnego Śląska” – zaakcentował Sznajder.

Dlatego w kontekście zbliżającej się rocznicy katowicki IPN podjął działania m.in. o zasięgu ogólnopolskim. Jednym z nich jest dodatek prasowy „II Powstanie Śląskie 1920 roku”, przygotowany we współpracy z grupą Polska Press, który zostanie dołączony do 16. dzienników regionalnych grupy (w woj. śląskim – do "Dziennika Zachodniego").

Na dodatek składa się 10 artykułów opisujących różne aspekty tych wydarzeń oraz przewodnik powstańczy i kalendarium. Autorami tekstów są pracownicy katowickiego oddziału IPN oraz badacze z innych ośrodków zajmujący się tematyką górnośląską.

We współpracy z Muzeum Śląska Opolskiego katowicki IPN przygotował też kilkaset miniaturowych replik sztandaru „Tobie Polsko”. Sztandar ten powstał na początku 1920 r. w pracowni przy redakcji wydawnictwa „Katolik” w Bytomiu. W 1920 r. towarzyszył on mieszkańcom wsi Osiek w pochodzie patriotycznym z okazji rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja.

W 1968 r. Muzeum Czynu Powstańczego nabyło sztandar od Alojzego Szulca, który w 1920 r. niósł go w Osieku, a potem przechowywał. Szulc przekazał też wówczas fotografię pochodu. Oryginalny sztandar jest obecnie prezentowany na wystawie stałej placówki – na tle powiększonej reprodukcji fotografii. Jedną z kopii proporca ma świętochłowickie Muzeum Powstań Śląskich

Sznajder przypomniał w środę, że inna kopia sztandaru „Tobie Polsko” została w ub.r. – w związku z 100. rocznicą I Powstania Śląskiego – przekazana prezydentowi RP i odtąd jest prezentowana w sali Orła Białego w Pałacu Prezydenckim. Teraz IPN przygotował miniatury sztandaru – wraz z pokolorowaną historyczną fotografią w formacie pocztówki - do bezpłatnego pozyskania, np. przez przedstawicieli szkół.

„Uznaliśmy że replika sztandaru z hasłem: Tobie Polsko jest jakimś rodzajem streszczenia zmagań o przyłączenie Górnego Śląska do Polski. Bo można by spodziewać się różnych napisów na tego typu sztandarach w takich okolicznościach: żądamy czegoś, domagamy się” – mówił dyrektor katowickiego IPN.

Ponadto Oddziałowe Biura Edukacji Narodowej IPN w Katowicach kontynuuje zapoczątkowane w ub.r. serie: wystaw rollupowych („Rok 1920 na Górnym Śląsku” z towarzyszącą broszurą – katalogiem), kalendarzy ściennych „Z myślą o Niepodległej” (przyszłoroczny, poświęcony III Powstaniu Śląskiemu i plebiscytowi, dostępny będzie od grudnia) czy galerii plakatu powstańczego, prezentującej ważne dla regionu w tym okresie postaci (dotąd 16 plakatów, w przygotowaniu kolejne).

Wraz z nowym rokiem szkolnym dostępna ma być nowa infografika „II Powstanie śląskie. Geneza. Przebieg. Skutki” (ubiegłoroczna, poświęcona I powstaniu cieszyła się popularnością; w przyszłym roku powstaną jeszcze infografiki dot. III powstania i plebiscytu). Już dostępna jest wystawa elementarna „Powstania Śląskie 1919-1921” (16 plansz do pobrania ze strony: edukacja.ipn.gov.pl, a także broszura z materiałami edukacyjnymi do wystawy).

Muzeum Śląska Opolskiego przygotowuje wystawę czasową, której wernisaż odbędzie 14 października w Górze św. Anny (tamtejsze Muzeum Czynu Powstańczego ma zgromadzonych blisko 2,5 tys. oryginalnych zabytków z okresu powstań śląskie), cykl wykładów w swojej siedzibie (najbliższy 21 sierpnia) oraz konferencję edukacyjno-naukową dla młodzieży (21 października).

Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach w ostatnich dniach sierpnia przeprowadzi działania w ramach projektu „Tramwaj powstańczy do Niepodległej” w pięciu ośrodkach (Gdańsk, Poznań, Kraków, Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia i Warszawa). Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa w Katowicach od dwóch lat rozwija akcję „Powstańcy to wiara, nadzieja i cud – ocalmy groby Powstańców Śląskich od zapomnienia!”.(PAP)

autor: Mateusz Babak

mtb/ wj/