Kalendarium I wojny światowej

ROK 1914

28 czerwca
W Sarajewie, stolicy Bośni, w zamachu zginął następca tronu monarchii habsburskiej, arcyksiążę Franciszek Ferdynand wraz z żoną, księżną Zofią Hohenberg. Zabójcą był serbski student Gavrilo Princip.

5 lipca
Ambasador Austro-Węgier w Berlinie, hr. Laszlo Szögyenyi-Marich, dostarczył cesarzowi Wilhelmowi odręczny list Franciszka Józefa z pytaniem, czy monarchia może liczyć na poparcie Niemiec.

7 lipca
Berlin zapewnił Franciszka Józefa w liście o poparciu.

9 lipca
Cesarz Franciszek Józef wyraził zgodę na stanowcze i ostre kroki wobec Serbii.

19 lipca
Podczas posiedzenia Rady Ministrów Spraw Wspólnych zatwierdzono notę do rządu serbskiego, w której określono cel wojenny Austro-Węgier.

23 lipca
48-godzinne ultimatum wobec Serbii, w którym Wiedeń domagał się od Belgradu spełnienia warunków mających przyczynić się do wyjaśnienia zamachu w Sarajewie.

24 lipca
Rosja ogłosiła wolę obrony serbskiego sojusznika i mobilizowała 13 dywizji.

25 lipca
Premier Serbii Nikola Pašić przybył do poselstwa austriackiego z odpowiedzią serbską na notę austriacką.

28 lipca
Austro-Węgry wypowiedziały Serbii wojnę.

29 – 30 lipca
Początek powszechnej mobilizacji w Rosji.

29 lipca
Rząd Wielkiej Brytanii w uchwale zarządził mobilizację floty.

29 lipca
Flota brytyjska stanęła w ostrym pogotowiu, aby przeprowadzić daleką blokadę Niemiec.

30 lipca
Rozpoczęła się mobilizacja w krajach monarchii Habsburgów.

31 lipca
Wizytę u prezesa ministrów i ministra spraw zagranicznych Francji René Vivianiego złożył niemiecki ambasador baron Wilhelma von Schön pytając się, czy w razie wybuchu wojny niemiecko-rosyjskiej Francja zachowa neutralność. Odpowiedzi jednak nie uzyskał.

1 sierpnia
Niemcy wypowiedziały wojnę Rosji i  zarządziły powszechną mobilizację.

1 sierpnia
We Francji została zarządzona powszechna mobilizacja.

2 sierpnia
Wojska niemieckie bez wypowiedzenia wojny wkroczyły na terytorium Wielkiego Księstwa Luksemburga.

2 sierpnia
Zostało podpisane tajne porozumienie między Turcją a Niemcami.

3 sierpnia
Niemcy wypowiedziały wojnę Francji.

3 sierpnia
Holandia ogłosiła neutralność. W Szwajcarii rozpoczęła się mobilizacja.

4 sierpnia
Wojska niemieckie bez wypowiedzenia wojny przekroczyły granice Belgii. Szwecja, Norwegia i Hiszpania ogłosiły neutralność.

4 na 5 sierpnia
Wielka Brytania wypowiedziała wojnę Niemcom. Stany Zjednoczone Ameryki ogłosiły neutralność. Niemcy uderzyli na twierdzę Liège, zdobyli ją 16 sierpnia.
 
6 sierpnia
Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Rosji, a Serbia – Niemcom. Chiny ogłosiły neutralność. Jeszcze przed zakończeniem mobilizacji Niemcy rozpoczęli wielki marsz na Francję.

7 sierpnia
Francuzi przystąpili do działań wojennych w Alzacji. Portugalia ogłosiła solidarność z Wielką Brytanią.

8 sierpnia
Francuzi zajęli Miluzę, jednak 10 sierpnia Niemcy przystąpili do kontrataku i wyparli Francuzów.

11 sierpnia
Francja wypowiedziała wojnę Austro-Węgrom.

12 sierpnia
Wielka Brytania wypowiedziała wojnę Austro-Węgrom.

19 sierpnia
Prezydent Woodrow Wilson wezwał Amerykanów do bezstronności.

20 sierpnia
Wojska niemieckie zdobyły Alzację, chociaż z wyjątkiem miasteczka Hann.

23 sierpnia
Japonia wypowiedziała wojnę Niemcom. Niemcy utworzyli generał-gubernatorstwo belgijskie z generał-gubernatorem Moritzem Ferdinandem von Bissingiem.

23 sierpnia – 1 września
Ofensywa austriacko-węgierska. Zwycięstwa pod Kraśnikiem, Zamościem i Komorowem.

24 sierpnia
Marszałek Joseph Joffre, wódz naczelny armii francuskiej, wydał rozkaz odwrotu. Niemcy maszerowali na Paryż.

25 sierpnia
Niemcy spalili dzielnicę uniwersytecką w Leuven.

20 – 25 sierpnia
„Bitwy graniczne” pomiędzy Skaldą a Wogezami, pomiędzy wojskami francuskimi i niemieckimi.

26 sierpnia
Nastąpiła rekonstrukcja rządu premiera Vivianiego we Francji: ministrem spraw zagranicznych został Theophile Delcassé, a do ministerstwa wojny dołączył Aléxandre Millerand.

26 – 30 sierpnia
Bitwa pod Tannenbergiem. Armie niemieckie pokonały wojska rosyjskie. Bitwa o Lwów, który Rosjanie zajmują 3 września.

26 sierpnia – 5 września
Walki armii niemieckich.

2 września
Prezydent Francji wraz z rządem opuścili Paryż i przenieśli się do Bordeaux.

3 – 4 września
1. i 2. Armia niemiecka przekroczyły Marnę. 2. Armia zajęła Reims.

4 września
W Londynie Francja, Wielka Brytania i Rosja podpisały konwencję, w której zobowiązały się, że nie zawrą z Niemcami separatystycznego pokoju.

6 – 9 września
Pierwsza bitwa nad Marną.

6 – 15 września
Bitwa nad jeziorami mazurskimi.

14 września - 17 listopada
Na terytorium północno-wschodniej Francji toczyły się bitwy,
zwane dawniej „wyścigiem ku morzu”.

22 – 25 września
Walki pod Verdun.

9 października
Generał Hans von Beseler zdobył Antwerpię.

11 – 15 października
Niemcy zajmują Gandawę, 12 – Lille, 14 – Brugię, 15 – Ostendę i Nieuwpoort. Belgia do rzeki Ijzer została zajęta przez Niemcy.

11 października
Wojska austriacko-węgierskie zdobywają Przemyśl.

20 października - 3 listopada
Tzw. pierwsza bitwa we Flandrii.

29 – 30 października
Początek wojny rosyjsko-tureckiej.

2 – 5 listopada
Wypowiedzenie wojny Turcji przez Rosję, Wielką Brytanię i Francję.

5 listopada
Cypr został anektowany przez Wielką Brytanię.

10 – 24 listopada
Druga bitwa we Flandrii, zwana bitwą pod Ypres.

23 listopada
Sułtan-kalif wydał do muzułmanów całego świata proklamację, ogłaszając
dżihad.

16 listopada - 17 grudnia
Bitwa pod Łodzią i Toruniem, która zakończyła się zajęciem miast przez Rosjan.

18 grudnia
Wielka Brytania ogłosiła protektorat nad Egiptem.

ROK 1915

18 stycznia
Japonia ogłosiła „21 żądań” wobec Chin.

22 stycznia
Rozpoczęła się „ofensywa karpacka”. Ofensywa zatrzymała się w połowie lutego;
22 marca skapitulował Przemyśl.

28 stycznia
Rada Wojenna zarządziła „ekspedycję morską” dla zbombardowania
półwyspu Gallipoli (Gelibolu) wraz z Konstantynopolem.

4 lutego
Rozpoczęła się wojna podwodna.

7 – 8 lutego
Bitwa zimowa nad jeziorami mazurskimi.

16 lutego – 20 marca
Bitwa zimowa w Szampanii.

19 lutego
Floty angielska i francuska uderzyły na tureckie forty broniące Dardaneli, jednak ich nie zdobyły.

25 lutego
Ponowny atak brytyjsko-francuski na forty Cieśnin. Zdobyto forty wejściowe,  a Turcy obronili brzegi.

27 lutego
Zakończenie ofensywy niemieckiej w Prusach Wschodnich.

4 marca
Minister spraw zagranicznych Rosji, Siergiej Sazonow, wysłał notę do ambasadorów Wielkiej Brytanii i Francji w Piotrogrodzie, w której określił cele wojenne Rosji na Bliskim Wschodzie.

12 marca
Rząd brytyjski przyjął postulaty rosyjskie w sprawie Konstantynopola. 12 kwietnia warunki przyjęła Francja z zastrzeżeniem, że m.in. Rosja zagwarantuje pełną swobodę przejazdu przez cieśniny.

22 kwietnia – 25 maja
Druga bitwa pod Ypres.

24 kwietnia
Początek rzezi Ormian. Wojsko i policja turecka na podstawie rozporządzenia rządu aresztowała, a następnie zamordowała w Stambule ponad 2300 osób pochodzenia ormiańskiego. Do końca 1915 r. zamordowano pół miliona, a do roku 1917 – 1,5 miliona osób mniejszości ormiańskiej.

26 kwietnia
W Londynie zostało podpisane porozumienie między Włochami i państwami Ententy.

29 kwietnia – 9 maja
Niemcy uderzyli na Litwę i Kurlandię.

2 maja
Austriacy i Niemcy natarli na Gorlice, przełamali front oraz wyparli Rosjan z Galicji, Bukowiny i Podkarpacia.

Maj
Włochy przystąpiły do wojny przeciwko monarchii habsburskiej.

3 czerwca
Niemcy i Austriacy zajęli Przemyśl.

22 czerwca
Niemcy i Austriacy wkroczyli do Lwowa.

23 czerwca – 7 lipca
Pierwsza bitwa nad Isonzo (Soczą).

13 lipca
12. Armia niemiecka przerwała front rosyjski dookoła Przasnysza.

19 lipca
Niemcy stanęli nad Narwią.

24 lipca
Niemcy opanowali przyczółki mostowe w Pułtusku i Różanie.

30 lipca
Niemcy  i Austro-Węgry zajęły Lublin.

1 sierpnia
Niemcy i Austro-Węgry zajęły Chełm.

4 sierpnia
Niemcy i Austro-Węgry zajęły Dęblin. Armia niemiecka wysadziła mosty na Wiśle w Warszawie. Niemcy wkroczyli do Warszawy.

25 sierpnia
Ustanowienie niemieckiej administracji w północnej części Królestwa Polskiego: generał-gubernatorem w Warszawie został Hans von Beseler. W południowej części Królestwa generał-gubernatorem w Lublinie został generał austriacki Karl Kuk.

5 września
Naczelnym Wodzem armii rosyjskiej został ponownie car.

22 września – 6 października
Zakończona niepowodzeniem ofensywa wojsk francuskich i angielskich w Szampanii.

6 października
Ofensywa niemiecko-austriacka przeciw Serbii.

7 października
Wojska Państw Centralnych przekroczyły Dunaj i Sawę.

9 października
Zdobycie Belgradu.

11 października
Bułgaria przystąpiła do Państw Centralnych.

14 października
Bułgaria i Turcja wypowiedziały wojnę Serbii.

15 – 20 października
Państwa sprzymierzone wypowiedziały wojnę Bułgarii.

ROK 1916

21 lutego – koniec czerwca
Uderzenie niemieckie pod Verdun.

24-30 kwietnia
Konferencja w Kienthalu. Mobilizacja międzynarodowego ruchu robotniczego
przeciwko wojnie imperialistycznej.

Maj
Wielka Brytania uznała porozumienie francusko-rosyjskie, a Rosja francusko-brytyjskie. Układ trójstronny zastąpił dotychczasowy układ dwustronny.

31 maja – 1 czerwca
Bitwa morska pod Skagerrakiem u wybrzeży Jutlandii.

6 – 22 czerwca
Blokada Grecji.

21 czerwca
Ultimatum Ententy, w którym żądała przeprowadzenia demilitaryzacji Grecji oraz rekonstrukcji rządu.

24 czerwca
Wojska francuskie i brytyjskie rozpoczęły wielką ofensywę nad Sommą.

3 lipca
Porozumienie Rosji z Japonią.

28 lipca
Uderzenie wojsk rosyjskich w Galicji Wschodniej i na Bukowinie.

17 sierpnia
W Bukareszcie został podpisany układ polityczny i konwencja militarna pomiędzy
Rumunią i Państwami Koalicji.

28 sierpnia
Ferdynand I, król Rumunii, wypowiedział wojnę Austro-Węgrom. Niemcy wypowiedziały wojnę Rumunii.

30 sierpnia
Turcja wypowiedziała wojnę Rumunii.

1 września
Bułgaria wypowiedziała wojnę Rumunii.

2 września
Nowy naczelny wódz armii niemieckiej, Paul von Hindenburg, wydał rozkaz
wstrzymania ataków twierdzy Verdun.

15 listopada
Obrady konferencji szefów lub przedstawicieli rządów państw Koalicji.

21 listopada
Zmarł cesarz Franciszek Józef.

12 grudnia
Niemcy wręczyły notę z propozycją pokojową przedstawicielom Hiszpanii, Holandii, Szwajcarii i Stanów Zjednoczonych w Berlinie i w Wiedniu, z prośbą o wręczenie jej Francji, Wielkiej Brytanii, Włochom, Japonii, Rosji, Rumunii i Serbii.

30 grudnia
Jules Ambon wręczył bezwzględną odmowę posłowi szwajcarskiemu w Paryżu.

ROK 1917

5 – 7 stycznia
Zwycięstwa Niemców, Austriaków, Bułgarów w Dobrudży. W połowie stycznia zajęli również południową część Mołdawii, całą Wołoszczyznę.

20 stycznia
Na parowcu „Kildonan Caste” wypłynęła do Piotrogrodu misja aliancka.

1 lutego
Niemcy rozpoczęli wojnę podwodną.

11 marca
Francja dała wolną rękę caratowi w sprawie przyszłości Polski.

12/13 marca
Posłowie Dumy prywatnie zebrali się i wybrali Tymczasowy Komitet Dumy Państwowej.

15 marca
Car Mikołaj II abdykował. Dzień później Rosja stała się Republiką.

25 marca
Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich w Piotrogrodzie uchwaliła rezolucję o wyrzeczeniu się programu wszelkich aneksji i wszczęcia rokowań pokojowych „z robotnikami krajów nieprzyjacielskich”.

6 kwietnia
Stany Zjednoczone Ameryki przystąpiły do wojny po stronie Koalicji.

16 kwietnia
Ze Szwajcarii wrócił do Rosji Włodzimierz Lenin.

17 lipca
Król Jerzy V na posiedzeniu Rady Tajnej zakomunikował o zmianie nazwy dynastii królewskiej: z domu Sachsen-Coburg-Gotha na Windsor.

4 sierpnia
W Wielkiej Brytanii powstał Komitet Narodowych Celów Wojennych.

14 sierpnia
Chiny wypowiedziały Niemcom wojnę.

18 sierpnia – 13 września
Ostatnia z bitew nad Isonzo.

4 października
Lord Alfred Milner i Leopold Amery przedłożyli Gabinetowi Wojennemu
memoriał w sprawie Palestyny, w którym proponowali utworzenie w Palestynie siedziby narodowej dla „plemienia żydowskiego”.

15 października
Została rozstrzelana Mata Hari, holenderska tancerka, która została oskarżona o szpiegostwo.

7 listopada
Anglicy zdobyli Gazę. W Rosji władzę zdobyli bolszewicy.

7/8 listopada
II Wszechrosyjski Zjazd Rad uchwalił Dekret o pokoju.

17 listopada
Anglicy zdobyli Jaffę.

9 grudnia
Anglicy zdobyli Jerozolimę.

10 grudnia
Niemcy i Austriacy zawarli rozejm z Rumunią.

22 grudnia
Pierwsze posiedzenie plenarne konferencji pokojowej w Brześciu.

ROK 1918

8 stycznia
Orędzie prezydenta Stanów Zjednoczonych Woodrowa Wilsona do Kongresu.

14 stycznia
Strajki w zakładach zbrojeniowych w Wiedniu.

28 stycznia
Strajki w zakładach zbrojeniowych w Berlinie.

17 lutego
Moc utracił obowiązujący rozejm pomiędzy państwami Czwórprzymierza
a Rosją. Delegacja Rosji wyjechała z Brześcia.

23 lutego
Oddziały Armii Czerwonej powstrzymały ofensywę niemiecką na
Piotrogród.

3 marca
Podpisanie traktatu pokojowego w Brześciu Litewskim między
Rosją Radziecką i państwami Czwórprzymierza.

20 marca
Generał Foch objął naczelne dowództwo nad wszystkimi armiami
sprzymierzonych.

21 marca – 6 kwietnia
Rozpoczęła się niemiecka ofensywa przeciwko pozycjom nieprzyjacielskim na linii od Cambrai do Saint-Quentin. W tym samym dniu rozpoczęła się niemiecka ofensywa na Wschodzie.

9 - 29 kwietnia
Druga ofensywa niemiecka we Flandrii.

7 maja
Zawarcie traktatu pokojowego z Rumunią przez Niemcy, Austro-Węgry, Bułgarię i Turcję.

9 – 14 czerwca
Czwarta ofensywa niemiecka.

15 – 24 czerwca
Nieudana ofensywa Austriaków nad dolną Piawą.

18 lipca
Kontrofensywa wojsk sprzymierzonych pod dowództwem Focha, którą rozpoczęli Francuzi.

2 sierpnia
Francuzi zdobywają Soissons.

8 – 11 sierpnia
Przegrana przez Niemców bitwa pod Amiens. Odwrót Niemców.

Początek września - 11 listopada
Ciężkie walki na całym terytorium między wybrzeżem Flandrii i Saint-Mihiel.

15 – 24 września
Ofensywa Brytyjczyków, Greków, Francuzów, Serbów i Włochów w Macedonii.

19 września
Przełamanie frontu tureckiego nad Jaffą.

30 września
Został zawarty rozejm z Bułgarią, na mocy którego musiała ona opuścić terytoria zajęte wcześniej w Serbii i Grecji.

4 października
W Bułgarii toczyły się walki aliantów.

21 października
Karol Liebknecht opuścił więzienie i stanął na czele Związku Spartakusa. Rewolucja w Wiedniu.

24 października
Przełamanie frontu austro-węgierskiego przez Włochów nad rzeką Piawą.

28 października
Proklamowanie w Pradze niepodległej Czechosłowacji.

29 – 31 października
Początek ruchów rewolucyjnych w miastach portowych Niemiec.

1 listopada
Serbowie zajęli Belgrad, a Włosi - Albanię.

3 listopada
Kapitulacja Austro-Węgier. W Kilonii miało miejsce powstanie marynarzy. Zaczęły tworzyć się Rady Robotnicze i Żołnierskie; rewolucja rozszerzała się na duże miasta niemieckie.

8 listopada
Marszałek Foch w towarzystwie szefa sztabu generała Maxima Weyganda, brytyjskiego admirała sir Westera Wemyssa i admirała George’a Hope’a rozpoczęli w wagonie salonowym posiedzenie z proszącą o rozejm delegacją niemiecką, w skład której weszli
Matthias Erzberger, Hugo Hans von Winterfeldt i Ernst Vanselow.

9 listopada
Matthias Erzberger otrzymał z Berlina telegram, podpisany przez Hindenburga, mówiący o tym, że rozejm należy zawrzeć za wszelką cenę. Niemcy przyjęli postawione warunki.

10 listopada
Rozejm wszedł w życie o godz. 11. Cesarz Karol Habsburg zrzekł się władzy i wyjechał do Szwajcarii. Austro-Węgry rozpadły się.

Sprawa polska w czasie I wojny światowej:

ROK 1914

3 sierpnia
Józef Piłsudski utworzył w Krakowie, z wytypowanych słuchaczy kursu instruktorskiego Związków Strzeleckich i kursantów Polskich Drużyn Strzeleckich, I Kompanię Kadrową.

6 sierpnia
Wczesnym rankiem I Kompania Kadrowa pod dowództwem Józefa Piłsudskiego wyruszyła z Krakowa do Królestwa.

10 sierpnia
Komisja Skonfederowanych Stronnictw podporządkowała się Rządowi Narodowemu i uznała się za jego przedstawicielstwo w Galicji.

12 i 13 sierpnia
W Wiedniu Juliusz Leo, Leon Biliński, Zdzisław Morawski i Michał Bobrzyński uzgodnili z szefem sztabu Conradem von Hotzendorfem, Leopoldem Berchtoldem i Fridrichem von Georgiem sprawę tworzenia polskiego wojska ochotniczego oraz jego reprezentacji politycznej.

14 sierpnia
Wielki książę Mikołaj Mikołajewicz wydał odezwę, w której ogłosił plan zjednoczenia ziem polskich pod berłem cara Rosji.

16 sierpnia
W Krakowie powołano Naczelny Komitet Narodowy, który miał objąć patronat, jako najwyższa instancja polskich sił zbrojnych, nad Legionami Polskimi oraz reprezentować opcję proaustriacką. Na czele departamentu wojskowego stanął Władysław Sikorski.

Koniec sierpnia
Powstały Legion Zachodni i Legion Wschodni pod dowództwem generałów austriackich – Polaków.

4 września
W Krakowie miało miejsce zaprzysiężenie oddziałów formującej się II Brygady Legionów Polskich na wierność Austrii.

5 września
1. Pułk Piechoty Legionów złożył w Kielcach przysięgę na wierność Austrii.

22 września
W  Królestwie Polskim została utworzona Polska Organizacja Wojskowa (POW).

24 września
Walki I Brygady Legionów Polskich nad Nidą.

23 października 1914
Rozpoczęły się trzydniowe walki I Brygady Legionów Polskich pod Laskami koło Dęblina.

30 września
Legion Wschodni został rozwiązany.

29 października
Bitwa II Brygady Legionów Polskich pod Mołotkowem  k/ Nadwórnej na Pokuciu.

Listopad
W Warszawie został utworzony Komitet Narodowy Polski, czyli przedstawicielstwo polskich kół prorosyjskich.

14 listopada
Bitwa pod Krzywopłotami koło Wolbromia 5. i 6. batalionu pod dowództwem mjr. Mieczysława Rysia-Trojanowskiego oraz dywizjonu artylerii I Brygady Legionów kpt. Otokara Brzozy-Brzeziny.

5 grudnia
I Brygada Legionów stoczyła z Rosjanami pod Limanową, a następnie pod Marcinkowicami trzydniowy bój.

22 grudnia
I Brygada Legionów pod dowództwem Józefa Piłsudskiego stoczyła czterodniową bitwę z Rosjanami pod Łowczówkiem.

ROK 1915

14 stycznia
W Warszawie ukonstytuowała się Komisja Szkół Wyższych.

18 stycznia
Rozpoczęła się pięciodniowa zwycięska bitwa II Brygady Legionów Polskich pod  Kirlibabą na Bukowinie.
31 stycznia
Na ziemiach polskich została po raz pierwszy użyta broń chemiczna. Pod Bolimowem na froncie wschodnim Niemcy po raz pierwszy użyli gazów bojowych.

3 marca
I Brygada Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego przybyła na front nad Nidą koło Pińczowa. Nastąpił okres dwumiesięcznych walk pozycyjnych z Rosjanami.

Maj
Rosjanie rozpoczęli odwrót z ziem polskich.

9 maja
Szturm Bajończyków w bitwie pod Arras.

16 maja 1915
Początek walk I Brygady Legionów Polskich pod Konarami i Kozinkiem w Sandomierskiem.

20 maja
Chrzest bojowy Legionu Puławskiego.

13 czerwca
Szarża pod Rokitną.

1 lipca
Pod Wólką Tarłowską I Brygada Legionów Polskich pod dowództwem Józefa Piłsudskiego zdobyła silnie umocniony przyczółek nad Wisłą. Walki z Rosjanami o tzw. Redutę Tarłowską trwały od 30 czerwca do 2 lipca.

31 lipca
Pierwsza bitwa 4. Pułku Piechoty Legionów Polskich ppłk. Bolesława Roji pod Jastkowem koło Lublina.

4 sierpnia
Straż Obywatelska objęła posterunki w stolicy. Wyjście Rosjan z Warszawy. Zarząd miasta został oddany w ręce księcia Zdzisława Lubomirskiego, prezesa Komitetu Centralnego i Komitetu Warszawskiego.

5 sierpnia
Warszawa została zajęta przez Niemców. Komitet Obywatelski rozpoczął czynności nieistniejącego państwa polskiego w dziedzinie sądownictwa.

10 sierpnia
W pałacu Paca i pałacu Krasińskich odbyła się pierwsza sesja Sądu dwóch instancji – Trybunału oraz Sądu Głównego.

15 sierpnia
Do Warszawy przyjechał Józef Piłsudski, aby wyjaśnić decyzję o wstrzymaniu werbunku do POW.

23 sierpnia
Na wniosek prezydenta Warszawy, Zdzisława Lubomirskiego, Komitet Obywatelski wprowadził obowiązkowe powszechne nauczanie dzieci i młodzieży.

24 sierpnia
Zgodnie z rozporządzeniem cesarskim zostało utworzone niemieckie generał-gubernatorstwo z siedzibą w Warszawie.  Austriacy utworzyli generał-gubernatorstwo z siedzibą w Kielcach, a od 1 października w Lublinie.

4 września
Niemiecki generał piechoty Hans von Beseler został mianowany generałem-gubernatorem w Warszawie. Z kolei Austriacy mianowali początkowo generał-gubernatorem
generał-majora barona Ericha Dillera, jednak w maju 1916 r. zmienił go na tym stanowisku Karl Kuk.

10 września
Ostatnia bitwa Legionu Puławskiego pod Zelwą na Grodzieńszczyźnie.

17 września
Walki I Brygady Legionów Polskich na Wołyniu.

21 września
Komitet Obywatelski jako Zarząd Miasta przywrócił Warszawie, usunięty w 1870 r. przez rosyjskie władze okupacyjne, tytuł stolicy i nazwał, jak było to wcześniej, miastem stołecznym.

22 października
Bitwa pod Kuklami.

4 listopada
Bitwa Legionów Polskich pod Kostiuchnówką na Wołyniu.

15 listopada
W Warszawie otwarto Uniwersytet i Politechnikę. Zgoda na otwarcie wyższych uczelni wiązała się z pozyskaniem przychylności Polaków do celów politycznych.

18 grudnia
W Warszawie został utworzony Centralny Komitet Narodowy, który działał we współpracy z państwami centralnymi.

ROK 1916

4-6 lipca
Bitwa pod Kostiuchnówką na Wołyniu. W czasie tzw. ofensywy Brusiłowa, Legiony Polskie powstrzymały natarcie rosyjskie.

11 i 12 sierpnia
Kanclerz Rzeszy i minister spraw zagranicznych Austro-Węgier na konferencji
w Wiedniu ustalili podstawy rozwiązania sprawy polskiej: utworzenie samodzielnego królestwa polskiego z monarchią dziedziczną i ustrojem konstytucyjnym.

26 września
Dowództwo austriackie przyjęło dymisję Józefa Piłsudskiego z funkcji brygadiera I Brygady Legionów.

4 października
Wydanie rozporządzenia przez Beselera „o zwalczaniu wstrętu do pracy”
oraz dotkliwe kary za uchylanie się od pracy. Sprawa dotyczyła robotników,
którzy mieli być wysyłani do Niemiec. Polacy odmawiali wyjazdu.

18 października
Na konferencji austriacko-niemieckiej w Pszczynie postanowiono ogłosić „możliwie najszybciej” samodzielne państwo polskie, z armią, którą mieli organizować Niemcy. Intencja była czytelna – pozyskanie wojska.

5 listopada
Został ogłoszony przez cesarza Niemiec i Austro-Węgier Akt 5 listopada, który  uwydatnił międzynarodowy charakter sprawy polskiej. Franciszek Józef wydał dekret o wyodrębnieniu Galicji.

12 listopada
Hans von Beseler wydał rozporządzenie o utworzeniu Rady Stanu i Sejmu w Królestwie Polskim.

1 grudnia
Legiony Polskie wkroczyły do Warszawy.

6 grudnia
Hans von Beseler i Karl Kuk ogłosili, że w Warszawie zostanie utworzona Tymczasowa Rada Stanu.

12 grudnia
Propozycja państw centralnych w sprawie wszczęcia rokowań pokojowych.

ROK 1917

27 marca
Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich w Piotrogrodzie wydała orędzie o prawach Polaków do odbudowy niepodległego państwa.

4 czerwca
Prezydent Francji wydał dekret o utworzeniu armii polskiej we Francji.

9 – 11 lipca
Kryzys przysięgowy w Legionach Polskich: większość legionistów odmówiła (w myśl zaleceń Piłsudskiego) podporządkowania się zarządzeniom Hansa von Beselera i złożenia przysięgi, nakazującej posłuszeństwo cesarzowi niemieckiemu. Legioniści z zaboru rosyjskiego zostali umieszczeni w obozach jenieckich w Beniaminowie i Szczypiornie, a legioniści z zaboru austriackiego zostali wysłani na front włoski.

21/22 lipca
Józef Piłsudski i Kazimierz Sosnkowski zostali aresztowani i wywiezieni do Magdeburga.

24 lipca
Bitwa pod Krechowcami.

6 sierpnia
Komenda POW wypowiedziała posłuszeństwo Tymczasowej Radzie Stanu.

11 – 12 sierpnia
Na zjeździe w Lozannie został utworzony Komitet Narodowy Polski (KNP). Miał siedzibę w Paryżu, działał pod prezesurą Romana Dmowskiego.

15 października
Dwaj cesarze powołali Radę Regencyjną, w skład której weszli kardynał Aleksander Kakowski, książę Zdzisław Lubomirski oraz Józef Ostrowski.

27 listopada
Jan Kucharzewski został powołany na pierwszego królewsko-polskiego prezydenta ministrów; nominacji dokonano 7 grudnia.

ROK 1918

8 stycznia
Prezydent Stanów Zjednoczonych Ameryki Woodrow Wilson ogłosił czternastopunktowe orędzie – 13. punkt zapowiadał utworzenie niepodległego państwa polskiego.

3 lutego
I Korpus Polski zdobył Bobrujsk.

15-16 lutego
Bitwa pod Rarańczą.

3 marca
Szwadron rtm. Konstantego Plisowskiego przebił się z Odessy do Bobrujska.

11 maja
Bitwa pod Kaniowem.

26 maja
Rozpoczęcie demobilizacji I Korpusu Polskiego gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego, który prowadził regularne walki z bolszewikami. Po wejściu Niemców na Białoruś, korpus znalazł się po drugiej stronie frontu; Niemcy nakazali jego rozbrojenie.

3 czerwca
Wielka Brytania, Francja, Włochy ogłosiły deklarację w sprawie przywrócenia Polsce niepodległości.

10 czerwca
III Korpus Polski na Ukrainie został rozbrojony.

25 lipca
W czasie drugiej bitwy nad Marną 5. kompania strzelecka z 1. Pułku Strzelców Armii Polskiej we Francji, dowodzona przez kpt. Jana Krzywkowskiego-Wolińskiego, uderzyła z zaskoczenia na silnie umocnione pozycje niemieckie w Bois de Raquete pod miejscowością Saint Hilaire-le-Grand. Polacy rozbili batalion niemieckiego 66. Pułku Piechoty.

29 sierpnia
Został wydany dekret Rady Komisarzy Ludowych o anulowaniu traktatów rozbiorowych.

4 października
Generał Józef Haller objął naczelne dowództwo Armii Polskiej we Francji.

23 października
Rada Regencyjna mianowała premierem rządu Józefa Śnieżyńskiego, lidera Narodowej Demokracji.

25 października
Rada Regencyjna Królestwa Polskiego dekretem z 25 października 1918 r. ustanowiła urząd Szefa Sztabu Wojsk Polskich. Pierwszym Szefem Sztabu został mianowany gen. dyw. Tadeusz Jordan-Rozwadowski.

28 października
W Krakowie powstała Polska Komisja Likwidacyjna, będąca tymczasową władzą dla Galicji.

31 października
W Krakowie rozpoczęło się rozbrajanie Austriaków, a władzę w mieście przejęła Polska Komisja Likwidacyjna. Tego samego dnia usunięto również władze austriackie w Tarnowie i z innych miast Galicji.

1 listopada
Początek walk o Lwów.

6 listopada
Została utworzona Republika Tarnobrzeska.

7 listopada
W Lublinie powstał Tymczasowy Ludowy Rząd Republiki Polskiej.

10 listopada
Rozbrajanie Niemców w Warszawie – ostatnie oddziały okupantów ustąpiły z warszawskiej Cytadeli 19 listopada. Przyjazd Józefa Piłsudskiego z Magdeburga do Warszawy.

11 listopada
Polska odzyskała niepodległość.

14 listopada
Rada Regencyjna rozwiązała się i przekazała obowiązki względem „narodu polskiego” Józefowi Piłsudskiemu.

Anna Kruszyńska (PAP)

akr/ skp /