Kilkanaście instytucji zawarło porozumienie ws. setnej rocznicy III Powstania Śląskiego

O zawarciu porozumienia poinformowali w poniedziałek PAP przedstawiciele katowickiego oddziału IPN.

III powstanie śląskie, które wybuchło w nocy z 2 na 3 maja 1921 r. przesądziło o sposobie podziału Górnego Śląska między Polskę i Niemcy – jego efektem było przyznanie Polsce znacząco większej części Górnego Śląska niż zamierzano po marcowym plebiscycie w sprawie przynależności państwowej tych ziem.

„Powstania Śląskie (1919-21) to trzy zrywy ludności polskiej, w których życie oddało kilka tysięcy osób. Do dziś nie wiadomo, ilu tak naprawdę walczyło. Podaje się liczbę kilkudziesięciu tysięcy. Nie znamy wszystkich nazwisk. Dziś już nikt z Nich się nie upomni ani niczego nie dopowie, gdyż ostatni z weteranów odszedł na ostatnią wartę” – napisano o deklaracji współpracy.

„Dlatego na nas – potomkach Powstańców, mieszkańcach Śląska – spoczywa obowiązek pamiętania. Bez względu na ocenę historyczną czy prowadzone spory jesteśmy winni Powstańcom szacunek i cześć, tak jak innym bohaterom naszej historii” – podkreślili sygnatariusze porozumienia.

Celem deklaracji jest określenie zasad i zakresu współpracy w ramach setnej rocznicy plebiscytu na Górnym Śląsku i III powstania. Chodzi m.in. o organizację wydarzeń promocyjnych oraz wspólnych projektów kulturalnych, dydaktycznych i naukowych.

III powstanie śląskie było ostatnim z trzech zbrojnych zrywów polskiej ludności na Śląsku w latach 1919-1921, kiedy ważyła się sprawa przynależności państwowej obszaru należącego wcześniej do Niemiec. Mający to określić plebiscyt odbył się 20 marca 1921 r. W głosowaniu dopuszczono udział osób, które wcześniej wyemigrowały ze Śląska. W tym celu z Niemiec przyjechało 182 tys. emigrantów, z Polski - 10 tys. Głosowało ok. 97 proc. uprawnionych, z czego ok. 19 proc. stanowili wcześniejsi emigranci. Za przynależnością do Polski opowiedziała się mniejszość - 40,3 proc. głosujących.

Komisja Plebiscytowa zdecydowała o przyznaniu prawie całego obszaru Niemcom. Na tę wieść wcześniejsze pojedyncze strajki niezadowolonych z warunków życia mieszkańców regionu przekształciły się 2 maja w strajk generalny, zaś w nocy rozpoczęło się powstanie. Na jego czele stanął znany działacz społeczny, a wcześniej komisarz plebiscytowy Wojciech Korfanty. Walki trwały dwa miesiące. Najpoważniejsze starcia miały miejsce w okolicach Góry św. Anny na Opolszczyźnie. Powstańcy opanowali prawie cały obszar plebiscytowy. Utworzono administrację polską, a oddziały powstańcze - Polska Organizacja Wojskowa Górnego Śląska - przekształciły się w regularne wojsko. Według źródeł historycznych, w III powstaniu wzięło udział ok. 60 tys. Polaków w tym około 5 tys. żołnierzy i cywilów z Polski wspieranych, choć nieoficjalnie, przez rząd polski. W walkach poległo ponad 1,2 tys. powstańców, a ok. 800 odniosło rany.

W wyniku powstania zdecydowano o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z obszaru plebiscytowego, zamieszkanego przez ponad 2 mln osób, do Polski przyłączono 46 proc. ludności i 29 proc. terenu, z licznymi kopalniami i hutami.(PAP)

autor: Krzysztof Konopka

kon/ dki/