Sejmowa komisja za ustanowieniem Medalu Stulecia Odzyskanej Niepodległości

Podczas środowego posiedzenia komisji odbyło się drugie czytanie prezydenckiego projektu ustawy o ustanowieniu Medalu Stulecia Odzyskanej Niepodległości. Komisja poparła projekt wraz z legislacyjnymi poprawkami, wcześniej odrzuciła kilka poselskich propozycji zmian.

Posłowie nie zgodzili się m.in. na poprawkę zgłoszoną przez Andrzeja Melaka (PiS), który chciał zmiany nazwy odznaczenia na "Medal Setnej rocznicy odzyskania niepodległości". Jak zauważył poseł, niepodległość odzyskaliśmy sto lat temu, ale później na kilkadziesiąt lat ją utraciliśmy. "Ten medal nawiązuje do tradycyjnego, który był wydany w dziesięciolecie tej niepodległości. Na tamtym figuruje postać Józefa Piłsudskiego, czemu nie ma go tutaj? To byłoby nawiązanie do historii i historycznej odznaki" - powiedział.

Sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta Andrzej Dera argumentował, że ustanowienie odznaczenia wpisuje się w obchody stulecia odzyskanej niepodległości, które było kilkuletnim procesem - później niż w 1918 częścią Rzeczpospolitej stała się Wielkopolska, jeszcze później Śląsk. "Takie były uwarunkowania, że ten postęp następował. Chodzi o to, żeby stulecie obejmowało te aspekty, inaczej te regiony Polski nie mogłyby osób zasłużonych uhonorować (...); ten medal by się zdezaktualizował" - podkreślił.

Jak dodał Dera, również umieszczenie wizerunku Piłsudskiego na medalu byłoby bezpośrednim odniesieniem się do II Rzeczpospolitej, a "stulecie to także czas wojny, powojenny, obecny". "Dlatego na medalu znalazł się symbol, który łączy wszystkie te historyczne czasy, od II Rzeczpospolitej po dzisiaj, czyli orzeł w koronie. (...) Wizerunek orła to odniesienie się do symboli, które są ponadczasowe; o tyle jest to bezpieczniejsze. Odniesienie do Piłsudskiego byłoby (odniesieniem) tylko do jakiegoś okresu, powiedzmy 1935 roku" - zaznaczył.

Derę poparł Jacek Kurzępa (PiS), przedstawiciel Parlamentarnego Zespołu na rzecz Godnego, Wspólnotowego i Włączającego Organizowania w roku 2018 Obchodów 100-lecia Odzyskania przez Polskę Niepodległości. "Przyjmujemy tę inicjatywę, respektujemy i szanujemy ją łącznie z nazwą medalu. Wydaje się ona bardziej procesualna i statyczna, odnosi się do pewnej perspektywy obejmującej rozmaite stany" - powiedział.

Marek Wójcik (PO) pytał z kolei, dlaczego obchody stulecia niepodległości będą się odbywały między 2018 a 2021 rokiem, skoro Śląsk - choć plebiscyt odbył się tam w 1921 r., podobnie jak trzecie decydujące powstanie - rzeczywiście powrócił do Polski w czerwcu 1922 roku, po decyzji Komisji Międzysojuszniczej. Dera odpowiedział mu, że na Śląsku obchodzone będą rocznice Powstań Śląskich - podobnie jak w Wielkopolsce - a nie te daty, kiedy do Polski zostały przyłączone kolejne tereny.

"1921 zamyka kwestię powstań i decyzji Polaków, że chcą być w Polsce. Nie przeciągamy tego do 1922, bo będziemy obchodzić śląskie powstania" - odparł prezydencki sekretarz.

Celem medalu, jak zapisano w preambule ustawy, jest uhonorowanie na pamiątkę stulecia odrodzenia Państwa Polskiego tych obywateli polskich, którzy od czasu odzyskania niepodległości przez Państwo Polskie w 1918 r. przyczyniali się do budowania i wzmacniania suwerenności, niepodległości, kulturowej tożsamości i materialnej pomyślności Rzeczpospolitej. Odznaczenie ma być dowodem "wdzięczności oraz wyraz szacunku dla osób, które położyły szczególne zasługi w służbie Państwu i społeczeństwu".

Wzór odznaczenia nawiązuje do medalu 10-lecia odzyskanej niepodległości z 1928 r. Orzeł Biały na Medalu Stulecia Odzyskanej Niepodległości - jak opisywał Dera podczas pierwszego czytania ustawy - będzie "umieszczony na zróżnicowanej powierzchni sugerującej falującą flagę"; będzie też wznosił skrzydła, co ma być "znakiem powstawania". Symbol Polski i Polaków będzie też wsparty "na sfalowanej wstędze z napisem +POLONIA REDIVIVA+, co znaczy +Polska Odrodzona+".

Na rewersie odznaczenia mają być umieszczone inicjały Rzeczypospolitej Polskiej "RP" nad datami - 1918 i 2018, które będą "ujęte stylizowanymi liśćmi wawrzynu i dębiny z owocami, przedstawiającymi zasługi dla państwa wszystkich współbudujących niepodległość, z przewiązką krzyżową u dołu, która łączy te wysiłki w działalność na rzecz wspólnego dobra, jakim jest +Polska Odrodzona+".

Zgodnie z prezydenckim projektem ustawy nowe wyróżnienie będzie nadawane przez prezydenta z własnej inicjatywy lub na wniosek premiera, ministrów, kierowników urzędów centralnych oraz wojewodów. Odznaczenie będą mogły otrzymać osoby żyjące, które wykazały się nienaganną służbą publiczną cywilną lub wojskową, walczyły o niepodległość Polski, działały na rzecz przemian demokratycznych, wykazały się aktywną działalnością zawodową i społeczną, a także na polu nauki, literatury i sztuki.

Dera tłumaczył, że chodzi o osoby, które przyczyniły się "do odzyskania lub umacniania suwerenności Polski, w tym w szczególności budowania wspólnoty obywatelskiej Polaków i poczucia tożsamości narodowej, rozwoju nauki, rozsławiania dobrego imienia Polski poprzez kulturę i sztukę, rozwoju społecznego i umacniania więzi z Polakami za granicą oraz budowania dobrobytu gospodarczego Polski".

Odznaczenie będzie nadawane zarówno kombatantom i osobom działającym na rzecz przemian demokratycznych, jak i przedstawicielom młodego pokolenia, odnoszącym sukcesy na polu nauki i gospodarki. Medal będą mogli otrzymać też posłowie i senatorowie, urzędnicy państwowi i samorządowi, ale także przedstawiciele organizacji pożytku publicznego, stowarzyszeń, przedsiębiorcy i pracownicy różnych branż.

autorka: Martyna Olasz

oma/ nno/ agz/