Uroczystości 102. rocznicy I powstania śląskiego
Członkowie rodzin powstańców, przedstawiciele IPN i lokalnych władz uczestniczyli we wtorek w Chełmie Śląskim w obchodach 102. rocznicy I powstania śląskiego. Chełm Śląski to jedna z miejscowości naznaczonych krwią przelaną w czasie walki o przyłączenie Górnego Śląska do Polski – zaznacza IPN.
Obchody rozpoczęła msza w intencji powstańców śląskich w kościele pw. Trójcy Przenajświętszej w Chełmie Śląskim, a następnie uczestnicy udali się na cmentarz parafialny, który znajduje się przy świątyni.
Podczas uroczystości poświęcono tam groby, odremontowane dzięki środkom Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach: Jana Buzdygona, Franciszka Mańkuta, Marii Pientok oraz Jana Turka, którzy zostali zamordowani przez Niemców podczas I powstania śląskiego. Z kolei grób Piotra Wardasa został oznaczony znakiem „Tobie Polsko”.
„Chełm Śląski jest jedną z polskich miejscowości naznaczoną krwią przelaną w czasie walki o powrót Górnego Śląska do Macierzy. W czasie I powstania śląskiego powstańcy zaatakowali miejscowy posterunek Grenzschutzu licząc na zdobycie broni. Ponadto bojownicy pochodzący z Chełmu Śląskiego brali także udział w ataku na dwór w Kopciowicach. Akcje te sprowadziły na chełmian krwawy odwet. Niemcy rozstrzelali między innymi cztery osoby zamieszkujące w/w miejscowość, a z których domu prowadzony był ostrzał. Zabici w akcji odwetowej zostali pochowani na chełmskim cmentarzu” - podaje IPN.
Piotr Wadas, ur. 9 maja 1903 r., podczas III powstania śląskiego brał udział między innymi w walkach w rejonie Starego Koźla oraz Góry Świętej Anny. Został odznaczony Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi, Medalem Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości oraz Śląskim Krzyżem Powstańczym. Zmarł 15 października 1949 r. i został pochowany na chełmskim cmentarzu w grobie rodzinnym.
Akcja oznaczania grobów znakiem pamięci opracowanym przez Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach rozpoczęła się 5 lipca 2021 r w dzień setnej rocznicy zakończenia III powstania śląskiego. Znak pamięci „Tobie Polsko” ma formę proporczyka o rozmiarach ok. 20 na 8 cm wykonanego z porcelany nagrobnej.
Uroczystości w Chełmie śląskim nie są jedynym we wtorek wydarzeniem upamiętniającym powstania i powstańców śląskich. Wieczorem w Zabrzu odbędzie się Widowisko historyczne Reprezentacyjnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego pt. „Elegia śląska”. Zostało ono przygotowane z okazji przypadającej w tym roku 100. rocznicy wybuchu III powstania śląskiego.
I powstanie śląskie było spontanicznym zrywem polskiej ludności, którego celem miało być przyłączenie Górnego Śląska do Polski; wybuchło 17 sierpnia 1919 r.
I powstanie śląskie było spontanicznym zrywem polskiej ludności, którego celem miało być przyłączenie Górnego Śląska do Polski; wybuchło 17 sierpnia 1919 r. Walki w krótkim czasie objęły powiaty pszczyński, rybnicki, katowicki oraz te, w których mieszkał znaczny odsetek ludności polskojęzycznej. Po początkowych sukcesach oddziałów powstańczych, niemiecki Grenzschutz sprowadził posiłki. Powstańcy dysponujący bronią ręczną nie byli w stanie przeciwstawić się broni maszynowej, artylerii, samochodom opancerzonym i pociągom pancernym. 24 sierpnia 1919 r., ze względu na beznadziejnie położenie oddziałów powstańczych oraz wzrastające represje ze strony władz niemieckich, dowódca Alfons Zgrzebniok wydał rozkaz zaprzestania walk.
I powstanie śląskie, choć zakończone porażką, przygotowało grunt pod dwa kolejne zrywy. Drugie powstanie śląskie, z 1920 r., było odpowiedzią polskich organizacji na działania niemieckie przed mającym tam się wkrótce odbyć plebiscytem. Rozkaz do walki wydano 19 sierpnia 1920 r. - powstanie zaczęło się w nocy z 19 na 20 sierpnia i objęło praktycznie cały okręg przemysłowy. Powstańcy m.in. szybko zniszczyli na całym terenie sieć łączności i opanowali powiaty: katowicki i bytomski oraz większość tarnogórskiego, rybnickiego, zabrzańskiego i lublinieckiego. Akcja zakończyła się 25 sierpnia na rozkaz jej dowódców.
20 marca 1921 r. na Górnym Śląsku odbył się plebiscyt. Uczestniczyło w nim 96,5 proc. osób z obszaru plebiscytowego. W głosowaniu dopuszczono udział osób, które wcześniej wyemigrowały ze Śląska. W tym celu z Niemiec przyjechało 182 tys. emigrantów, z Polski - 10 tys. Ostatecznie w plebiscycie wzięło udział ok. 97 proc. uprawnionych osób, z czego ok. 19 proc. stanowili wcześniejsi emigranci. Za przynależnością do Polski głosowała mniejszość - 40,3 proc. głosujących.
W reakcji na niekorzystny dla Polski werdykt interpretującej wyniki Międzysojuszniczej Komisji Plebiscytowej (Polska miała otrzymać tylko powiaty pszczyński i rybnicki), wybuchło trzecie powstanie śląskie - w nocy z 2 na 3 maja 1921 r. W wyniku tego zrywu Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska.
Z obszaru plebiscytowego - czyli ponad 11 tys. km kw. - zamieszkanego przez ponad 2 mln ludzi, do Polski przyłączono 29 proc. terenu i 46 proc. ludności. W Polsce znalazły się m.in. Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta (obecny Chorzów), Rybnik, Lubliniec, Tarnowskie Góry i Pszczyna. Podział był też korzystny dla Polski gospodarczo - na przyłączonym terenie znajdowały się 53 z 67 istniejących kopalni, 22 z 37 wielkich pieców oraz 9 z 14 stalowni. (PAP)
autor: Krzysztof Konopka
kon/ dki/
Copyright
Wszelkie materiały (w szczególności depesze agencyjne, zdjęcia, grafiki, filmy) zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
