W Nowym Jorku spektakl o losach Żydów walczących o niepodległość Polski

Przedstawienie, pokazywane w USA pod patronatem prezydenta RP Andrzeja Dudy, powstało z inicjatywy Fundacji Trzeci Wymiar Kultury we współpracy z VIII Liceum Ogólnokształcącym im. Adama Asnyka w Łodzi.

W spektaklu wykorzystano pamiętnik legionisty, Władysława Steinhausa (1896-1915). Był on synem Ignacego Steinhausa, posła do parlamentu Cesarstwa Austrii (Reichsratu Przedlitawii), członka Naczelnego Komitetu Narodowego, a także bratem stryjecznym Hugona Steinhausa, profesora Uniwersytetu Jana Kazimierza, współtwórcy lwowskiej szkoły matematycznej.

Młody podchorąży zgłosił akces do Legionów Polskich, ale z racji słabego zdrowia oddelegowano go do zajęć pozafrontowych. Zażądał jednak przyjęcia do służby liniowej. Walczył z bronią w ręku w 6. pułku piechoty Legionów Polskich. Ciężko ranny w bitwie pod Kuklami - zmarł w 1915 roku.

Steinhaus został pośmiertnie awansowany do stopnia kapitana i odznaczony orderem Virtuti Militari. Jego "Pamiętnik Legionisty" ukazał się nakładem Naczelnego Komitetu Narodowego w roku 1916.

Wydarzenie ma w zamierzeniu organizatorów uświetnić 100. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości. Ma przyczynić się do pogłębienia świadomości społecznej i wiedzy o wydarzeniach historycznych związanych z udziałem żydowskich żołnierzy i oficerów w Legionach Polskich.

"Zainspirowało nas stulecie niepodległości i obecność Żydów w legionach Marszałka Piłsudskiego. Chcieliśmy przedstawić historię zupełnie nieznaną w USA. Blisko 650 żydowskich wojskowych walczyło w Legionach Polskich. Pragnęliśmy w ten sposób pokazać otwartość Rzeczypospolitej tamtych czasów" – powiedział PAP prezes fundacji Jarosław Papis.

Pokaz spektaklu w Stanach Zjednoczonych jest odpowiedzią na atakowanie Polski przedstawianej niekiedy jako kraj antysemicki - dodał. Wyraził też pogląd, że nie negując obecności trudnych i ciemnych kart w historii relacji polsko-żydowskich, "warto pokazywać także jasne i wzruszające strony wspólnej historii".

Inicjatorzy wydarzenia podkreślają, że przedstawienie promuje takie wartości, jak tolerancja i szacunek wobec mniejszości. Spoiwem wieloetnicznej wspólnoty w przededniu niepodległości był wspólny system wartości - przede wszystkim państwo polskie.

"Polscy i żydowscy legioniści darzyli się zazwyczaj wzajemnym szacunkiem i życzliwością. Na ich dobre relacje wpływał wspólny cel – walka o niepodległość i ponoszone trudy życia wojennego […] Żydowscy legioniści sumienne wypełniali swoje obowiązki i odznaczali się odwagą na polu walki. Zaprzeczali w ten sposób stereotypowym opiniom o ich rzekomej bojaźliwości i niechęci do służby wojskowej" – ocenił historyk z IPN Marek Gałęzowski.

Reżyserem i autorem tekstu sztuki jest Andrzej Maria Marczewski.

W niedzielę teatr fundacji wystawi sztukę w Polskim Domu Narodowym na Greenpoincie. Wcześniej, 1 grudnia spektakl pokazano w Copernicus Center w Chicago.

Współorganizatorem amerykańskich pokazów przedstawienia jest prezes Gram-X Promotions Grzegorz Fryc.

Polska premiera spektaklu muzycznego "Pamiętnika Żyda Legionisty" miała miejsce 7 listopada br. w Łodzi.

Z Nowego Jorku Andrzej Dobrowolski (PAP)

ad/ mars/