Wywiady

Przez pryzmat archiwów widać przede wszystkim, że w 1920 r., w momencie defensywy i pojawienia się bolszewików nad Wisłą, ta wojna stała się wojną całego polskiego narodu. Widać to zjednoczenie polityczne, zjednoczenie społeczeństwa w poczuciu totalnego zagrożenia. Opisują to listy, wspomnienia i relacje – mówi PAP Mariusz Olczak, zastępca dyrektora ds. informacji naukowej, udostępniania i archiwów społecznych Archiwum Akt Nowych.

Biografia gen. Józefa Hallera jest wielowątkowa, niezwiązana wyłącznie z wojskowością. Był też politykiem, działaczem społecznym, akademickim i polonijnym. Oczywiście nie oznacza to, że jego zachowania były pozbawione błędów – mówi PAP dr Rafał Sierchuła, historyk z IPN.

Wojna z bolszewikami 1920 r. to starcie dwóch kultur Europy Wschodniej: wolności Rzeczypospolitej i ideału cara-samodzierżawcy, lecz także efekt czegoś gorszego: połączenia struktury imperium rosyjskiego z komunizmem – mówi PAP historyk prof. Andrzej Nowak o swojej nowej książce „Klęska imperium zła. Rok 1920”.

Każdy, kto zna biografię Piłsudskiego, wie, że w centrum jego zainteresowań były dwie sprawy: wojsko i polityka zagraniczna. Polityka zagraniczna była „jego polityką” – mówi PAP prof. Mariusz Wołos, historyk z PAN oraz Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.

Dzisiaj opieramy się szczególnie na tradycji związanej z osobą marszałka Józefa Piłsudskiego. Jesteśmy jednak bogatsi w naszej przeszłości, a między innymi nosicielem tego bogactwa był obóz narodowy i katolicyzmu społecznego – mówi PAP prof. Jan Żaryn, p.o. dyrektor Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej.

11 listopada jest pod względem symbolicznym najlepszą datą do świętowania. Tego dnia zakończyła się I wojna światowa, z której narodziła się m.in. Polska. Jedna ze stron tej wojny uznała się za pokonaną – mówi PAP prof. Przemysław Waingertner, historyk z Uniwersytetu Łódzkiego.

Białych plam w dziejach polskiego wywiadu okresu międzywojennego jest więcej niż obszarów znanych. Wszystko przez utratę archiwów we wrześniu 1939 r. Jedno jest jednak pewne: Oddział II to fascynująca opowieść, z której można się wiele nauczyć – mówi PAP dr Dominik Smyrgała, historyk służb specjalnych.

Polska okazała się beneficjentem Traktatu Wersalskiego, znalazła się w grupie mocarstw zwycięskich po I wojnie, uczestniczyła w negocjacjach pokojowych, co było swego rodzaju cudem zmartwychwstania – mówi PAP dr hab. Piotr Szlanta, historyk z UW. 100 lat temu, 28 czerwca 1919 r., w Pałacu Wersalskim państwa zwycięskiej koalicji podpisały Traktat Pokojowy z Niemcami.

W 1918 r. nie nastąpiło nic takiego, co przesądzałoby o tym, że odrodzone państwo przetrwa. O tym przesądził mądry i pracowity rok 1919. Można powiedzieć, że między rokiem 1918 a 1920 jest przestrzeń pozytywnej pracy – mówi PAP historyk prof. Andrzej Chwalba, autor książki „1919. Pierwszy rok wolności”.

O praktyce polskiego parlamentaryzmu i o myśli politycznej międzywojnia wiemy jak na dziś zbyt mało. Żyjemy jeszcze w pewnym sensie w cieniu PRL, gdy uwagę historyków skupiali głównie przedstawiciele lewej strony wielobarwnego parlamentu II RP – mówi PAP dr hab. Paweł Skibiński, historyk z UW. 100 lat temu, 26 stycznia 1919 r., odbyły się wybory do Sejmu Ustawodawczego.